ماندالا چیست؟ ماندالا (मण्डल;به معنی دایره در سانسکریت) یا دوایر کیهان‌نما، نقش و ترسیمی از دایره ای است که در آن دوایر دیگری به همراه نقوش مختلف؛ تکرار می شود. این واژه در فارسی و عربی به صورت مَندَل بکار می‌رود که به معنای دایره یا کره‌ای است که توسط بسیاری از جادوگران کشیده می شود و اعتقاد دارند که به آنها انرژی داده و فضایی مقدس ایجاد می‌کند یا از اشخاص محافظت جادویی می کند. این نقوش در ادیان بودا و هندو بسیار رایج بوده و به عنوان نماد و نشانه ای از جهان هستی به کار می‌رود. محققین بر این عقیده هستند که اصل ماندالا از دین هندو است ولی در آیین بودا هم کاربرد زیادی پیدا کرده‌است.
ماندالاها بیانگر لایه های درونی انسان هستند و نگاه کردن به آن و یا ترسیم آن؛ باعث تمرکز فرد بر خود و جستجو در درون می شود. مرکز دایره در ماندالا محلی است که برای تمرکز در حین مراقبه بکار می‌رود.به طوری که با نگاه کردن به مرکز دایره، توجه از اطراف کاسته و محو شده و به تدریج، توجه فرد به درونش معطوف می شود. همچنین اشکال متقارن هندسی در لایه های ماندالا؛ خودبخود توجه شخص را به مرکز دایره جذب می‌کنند.
تاریخچه ی ماندالا
قدمت ماندالاها به هزاران سال پیش بر می‌گردد. تصاویر بسیاری از ماندالاها در بناهای تاریخی در بسیاری از کشورها دیده شده است. مثلاً در معماری فرهنگ‌های اسلامی (حیاط باغ فین کاشان، طرح حیاط مسجد علی اصفهان، طرح حیاط زیارتگاه شاه نعمت الله ولی ماهان) و در بسیاری از بناهای تاریخی مسیحی هم طرح‌های ماندالا دیده می‌شود. می‌توان آن را در نقاشی‌های دیواری مسیحیت به همراه نقش حیوانات برای به تصویر کشیدن فرستادگان اولوهیت و نیز در نقوش منطقه البروج یافت. (منطقه البروج) نجومی و نسخه‌های آن نمونه‌هایی از ماندالا هستند. همچنین، در آیین هندوئیسم، نمونه‌هایی جذاب با نمادهای پانتئون محلی پیدا می‌کنیم. کاربرد ماندالا در طول هزاران سال؛ علاوه بر ایجاد تمرکز و توجه به درون ، مورد استفاده جنگیران در مراسم احضار روح نیز قرار می گرفته است.
ماندالا و تمرکز ذهن
اشکال متقارن هندسی ماندالا علاوه بر پیچیده‌گی و جذابیت بصری، با کمک وکتورها، خودبخود توجه فرد را به مرکز دایره جذب می کنند. پروفسور یونگ ماندالا را کهن الگوی خویش، نماد تمامیت و نظم، که کار ویژه آن سازمان دهی و تنظیم دوبارۀ وضعیت های هرج و مرج آلود است، می داند” و یا بطور خلاصه راهی برای تنش زدایی و تمرکز ذهن می باشد.
ماندالا یک هنر درمانی
رنگ آمیزی ماندالا
هنردرمانی برای درمان بیمارانی که مرتکب جرم شده اند، به دنبال ایجاد یک محصول هنری است که در آن فرایندهای داخلی به شکلی عینی تبدیل میشوند که این شکل میتواند به بیمار کمک کند تا وقایع، افکار و احساساتی را که منجر به جرم شده را درک کند.
افرادی با بیماری علاج ناپذیر
مرکز سرطان ایروین و مرکز سرطان دانشگاه پنسیلوانیا تنها دو مؤسسه از مجموعه مراکزی هستند که برای بازماندگان سرطان ورکشاپ های ماندالا برپا می کنند.
افرادی که تصمیم ترک سیگار دارند
به همان علتی که بسياري از سیگاری ها بعد از ترک، به بافندگی روی می آورند، رنگ آمیزی ماندالا هم اشخاص را سرگرم نگه می دارد و به رهایی ذهن از اضطراب کمک می کند. شما میتوانید کتاب رنگ آمیزی ماندالا خویش را مدام همراه داشته باشید و هر موقع که حس تمایل شدیدی به کشیدن سیگار کردید، چند دقیقه ای را به رنگ آمیزی سرگرم شوید.
نمادهای شناخته شده در ماندالا
ماندالاها به عنوان کهن الگوهایی که در ضمیر ناخودآگاه فرد قرار دارند، دارای نمادهای ویژه ای هستند. نمادهای اصلی و شناخته شده در تصاویر ماندالا؛ شامل: خورشید، گل، مربع، دایره، ساعت
خورشید
خورشید به صورت دایره است، نقشی که در ماندالا بسیار اهمیت دارد، علاوه بر آن، خورشید در کلیه‌ی آیین ها و ادیان؛ نشانگر کمال، روشنگري، خردمندي و بینش روحانی است. اهمیت خورشید در همه‌ی ادیان، مشخصه ی این امر است که خورشید در ناخودآگاه انسان، همواره جایگاه والایی داشته است.
گل
یکی دیگر از عناصر مهم، گل است. مخصوصاً گل لوتوس، با گلبرگهای یکسان و دوار ، در ترسیم ماندالا، نقشی اساسی دارد. گل علاوه بر اینکه دایره است، دارای حسی زیباشناختی است. گل همواره در مراسم و آیین های باستانی در نقش برجسته ها نمایانگر برپایی مراسم، جشن و سرور بوده است.
فواره
فواره نیز که به صورت دایره است، یکی دیگر از کهن الگوهایی است که در ترسیم ماندالا بسیار به کار می رود. فواره نشانگر ریزش آب و آبیاری است که خود نمادی از رویش و آبادانی است.
ساعت
ساعت نیز تصویر دیگری از دایره است که در ماندالاها، بسیار به چشم می خورد. ساعت نشانگر گذر زمان است و همچنین به عنوان نمادی از کمال و تمامیت استفاده می‌شود.
عدد چهار
این عدد به صورت مربع ، چهار فصل، اصل مادینه، زمین و چهار عنصر (خاک، آب، آتش و هوا) شناخته می‌شود. چهار به قدمتی قبل از تاریخ بر می گردد و همواره با تصویر خدای خالق جهان توام بوده است.
عدد هفت
هفـت عدد سلاحها و بادهاست. عدد اسـاطیر مختلـف، عدد سیارات در آسمان، تعداد دریاها در خشـکی و روزهاي هفته را میرساند. عددي که تقدس در اصل وجودش نهادینه شده اسـت . ایـن اصـل در بین سایر موارد از قدرت بیشـتر و محکـم تـري برخوردار است. در اسـاطیر، هفـت گره و یا نه گره سبب درمان بیمـاري هـا مـی شـود. هفت، عدد روزهاي هفته نیز هسـت.
هفت در آداب کهـن ایرانـی نیـز مـورد توجه بوده و داراي اهمیتی والاست. به عنوان مثال در آغازین لحظات شـروع سـال نـو هفـت شـی ء مختلف که با حرف سین شروع میشـود، زینـت – بخش سفره هـاي ایرانـی اسـت .
بدین ترتیب اعداد هفتاد و هفتاد هـزار نیـز، از تقدس موجود در عدد هفت برخوردار بـوده و مورد توجه قرار گرفته اند و بـه عنـوان نمـود دیگري از تصاویر ماندالا خود را نشان داده اند.
نقوش و طرح های ماندالا در هنرهای زیادی به کار برده می شوند از جمله:
نقطه کوبی بر روی سفال(نقطه کوبی روی سفال را می‌توان یک هنر نوپا در صنایع دستی ایران به شمار آورد که شباهت زیادی با لعاب برجسته یا میناکاری سفال دارد.)
نقاشی ورنگ آمیزی طرح ها
نقطه کوبی روی شیشه
نقاشی روی شیشه (ویترای)
